Θεματική Ενότητα 2: Θεματική ενότητα αυτοδιαχειριζόμενης μάθησης – Κίνδυνοι του ψηφιακού κόσμου

ΠΡΟΟΔΟΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

0% Ολοκληρωμένο

Ο ψηφιακός κόσμος είναι πολύ ενδιαφέρων και προσφέρει αμέτρητες δυνατότητες και μεγαλύτερη ευκολία. Ωστόσο, είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζετε ότι κρύβει και πολλούς κινδύνους.

Ενώ ο ψηφιακός κόσμος έχει φέρει πολλά οφέλη, έχει επίσης φέρει μαζί του αρκετούς κινδύνους που πρέπει να γνωρίζουμε. Ένας από τους σημαντικότερους κινδύνους του ψηφιακού κόσμου είναι ο διαδικτυακός εκφοβισμός, ο οποίος περιλαμβάνει τη χρήση ψηφιακών εργαλείων για την παρενόχληση, τον εκφοβισμό ή τον εξευτελισμό άλλων. Ο διαδικτυακός εκφοβισμός μπορεί να λάβει πολλές μορφές, όπως η διάδοση φημών, η κοινοποίηση προσωπικών πληροφοριών και η διατύπωση οδυνηρών σχολίων.

Ένας άλλος κίνδυνος του ψηφιακού κόσμου είναι τα ζητήματα προστασίας της ιδιωτικής ζωής, τα οποία μπορεί να προκύψουν όταν προσωπικές πληροφορίες κοινοποιούνται ή διαρρέουν στο διαδίκτυο.

Για παράδειγμα, οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης ενδέχεται να συλλέγουν και να μοιράζονται τις προσωπικές πληροφορίες των χρηστών με ανεξάρτητους διαφημιστές, θέτοντας σε κίνδυνο την ιδιωτική τους ζωή.

Επιπλέον, οι παραβιάσεις δεδομένων και οι επιθέσεις χάκινγκ μπορούν να εκθέσουν ευαίσθητες πληροφορίες, όπως στοιχεία πιστωτικών καρτών, κωδικούς πρόσβασης και αριθμούς κοινωνικής ασφάλισης, θέτοντας τα άτομα σε κίνδυνο κλοπής ταυτότητας και άλλων μορφών οικονομικής απάτης.

Συνολικά, ο ψηφιακός κόσμος παρουσιάζει πολλούς κινδύνους τους οποίους πρέπει να γνωρίζουμε και να λαμβάνουμε μέτρα για την προστασία μας. Είναι σημαντικό να εφαρμόζουμε την ψηφιακή ασφάλεια και να είμαστε προσεκτικοί σχετικά με τις πληροφορίες που μοιραζόμαστε στο διαδίκτυο για να αποφύγουμε αυτούς τους κινδύνους.

Παρακάτω θα αναφερθούμε αναλυτικότερα στους κινδύνους που κρύβει η χρήση των ψηφιακών μέσων καθώς και η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Για να βελτιώσουμε την ευαισθητοποίηση και τις γνώσεις μας και να γίνουμε πιο καταρτισμένοι στην ψηφιακή τεχνολογία, αυτή η διδακτική υπο-ενότητα παρέχει ορισμένες πληροφορίες σχετικά με τους κινδύνους που ελλοχεύουν στο Διαδίκτυο, όπως ο εκφοβισμός και η παρενόχληση στον κυβερνοχώρο και τα ζητήματα προστασίας της ιδιωτικής ζωής.

Περισσότερες γνώσεις σχετικά με την εγκληματικότητα στον κυβερνοχώρο και άλλες απειλές στον κυβερνοχώρο παρέχονται στην Ενότητα 3 της Βάσης Γνώσεων AWARE.

Εκφοβισμός στον κυβερνοχώρο

Ο διαδικτυακός εκφοβισμός είναι ένα είδος παρενόχλησης που λαμβάνει χώρα στο διαδίκτυο ή μέσω ψηφιακών συσκευών. Μπορεί να λάβει πολλές μορφές, όπως η αποστολή προσβλητικών μηνυμάτων ή εικόνων, η διάδοση φημών ή η δημοσίευση ενοχλητικών πληροφοριών για κάποιον. Οι ρίζες του κυβερνοεκφοβισμού μπορούν να εντοπιστούν στην ευρεία χρήση της τεχνολογίας και των πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης. Το φαινόμενο αυτό που βρίσκεται σε έξαρση τα τελευταία χρόνια είναι ο εκφοβισμός μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Ως εκφοβισμός στον κυβερνοχώρο νοείται ο εκφοβισμός μέσω της χρήσης της τεχνολογίας ή οποιασδήποτε ηλεκτρονικής επικοινωνίας, η οποία περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, οποιαδήποτε μεταφορά ενδείξεων, σημάτων, γραφής, εικόνων, ήχων, δεδομένων, κειμένων ή πληροφοριών οποιασδήποτε φύσης που μεταδίδονται συνολικά ή εν μέρει μέσω ενσύρματου, ραδιοφωνικού, ηλεκτρομαγνητικού, φωτοηλεκτρονικού ή φωτοοπτικού συστήματος, συμπεριλαμβανομένου, μεταξύ άλλων, του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, των επικοινωνιών μέσω του Διαδικτύου, των άμεσων μηνυμάτων ή των τηλεομοιοτυπικών επικοινωνιών (Lifespan, 2022).

Τα αποτελέσματα μιας έρευνας που επικεντρώθηκε στην αντίληψη των γονέων δείχνουν ότι σχεδόν το 20 % όλων των εκφοβισμών γίνεται μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (Comparitech, 2022):

Εκφοβισμός στον κυβερνοχώρο
Μέσα κοινωνικής δικτύωσης (ιστότοποι και εφαρμογές)	19,2 %
Μηνύματα κειμένου	11 %
Βιντεοπαιχνίδια	7,9 %
Ιστοσελίδες μη κοινωνικών μέσων	6,8 %
Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο	3,3 %

Ο διαδικτυακός εκφοβισμός μπορεί να συμβεί σε οποιονδήποτε, αλλά οι νέοι είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στις επιπτώσεις του. Για να αντιμετωπίσετε τον διαδικτυακό εκφοβισμό, είναι σημαντικό να καταλάβετε ότι δεν φταίτε εσείς και να ζητήσετε υποστήριξη από έμπιστους φίλους ή ενήλικες. Είναι επίσης σημαντικό να τεκμηριώνετε τον διαδικτυακό εκφοβισμό, αποθηκεύοντας μηνύματα, τραβώντας στιγμιότυπα οθόνης ή καταγράφοντας τα περιστατικά για να τα δείξετε στις αρχές, αν χρειαστεί. Επιπλέον, μπορεί να είναι χρήσιμο να μπλοκάρετε το άτομο ή τα άτομα που σας εκφοβίζουν και να αναφέρετε τη συμπεριφορά στην πλατφόρμα ή τον ιστότοπο όπου συμβαίνει. Να θυμάστε ότι έχετε το δικαίωμα να αισθάνεστε ασφαλείς στο διαδίκτυο και ότι υπάρχουν διαθέσιμοι πόροι για να σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε τον διαδικτυακό εκφοβισμό.

Ιδιωτικότητα και ασφάλεια

Το απόρρητο και η ασφάλεια στο διαδίκτυο είναι πολύ σημαντικά. Οι νόμοι και οι κανονισμοί σχετικά με την προστασία της ιδιωτικής ζωής στο διαδίκτυο ενημερώνονται συνεχώς σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Παρ’ όλα αυτά, οι τεράστιες πληροφορίες που λαμβάνουμε κάθε φορά που θέλουμε να κάνουμε μια δραστηριότητα σε οποιοδήποτε μέσο (π.χ. να ανοίξουμε λογαριασμό σε μια πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, να στείλουμε χρήματα μέσω e-banking, να κλείσουμε ένα αεροπορικό εισιτήριο, να εισέλθουμε σε έναν ιστότοπο κ.λπ.) μας οδηγούν στο να τους αγνοούμε ή να αποδεχόμαστε τα πάντα.

Ρυθμίσεις απορρήτου

Δεν χρειάζεται να έχουμε μόνο τον αριθμό ταυτότητάς μας στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης για να είμαστε ανασφαλείς και επιρρεπείς σε χάκερ. Απλές προσωπικές μας πληροφορίες, όπως η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, θα μπορούσαν να είναι αρκετές για να σας καταστήσουν ευάλωτους. Για παράδειγμα, είναι πολύ απλό για έναν χάκερ να ανακτήσει τον κωδικό πρόσβασης του ηλεκτρονικού μας ταχυδρομείου απλά κάνοντας κλικ στην επιλογή “ξεχάσατε τον κωδικό πρόσβασης”.

Οι ρυθμίσεις απορρήτου στο διαδίκτυο είναι ένα βασικό εργαλείο για την προστασία των προσωπικών μας πληροφοριών και τη διασφάλιση ότι η διαδικτυακή μας δραστηριότητα παραμένει ιδιωτική. Οι περισσότερες διαδικτυακές πλατφόρμες προσφέρουν μια σειρά από ρυθμίσεις απορρήτου που μας επιτρέπουν να ελέγχουμε ποιος μπορεί να δει τις αναρτήσεις, τις φωτογραφίες και τις προσωπικές μας πληροφορίες. Για παράδειγμα, στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, μπορούμε να επιλέξουμε να κάνουμε το προφίλ μας δημόσιο ή ιδιωτικό, επιτρέποντάς μας να ελέγχουμε ποιος μπορεί να δει τις αναρτήσεις και τις φωτογραφίες μας. Μπορούμε επίσης να επιλέξουμε ποιος μπορεί να μας στέλνει αιτήματα φιλίας και ποιος μπορεί να βλέπει τις προσωπικές μας πληροφορίες, όπως τον αριθμό τηλεφώνου και τη διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου μας. Επιπλέον, πολλά προγράμματα περιήγησης στο διαδίκτυο προσφέρουν πλέον επιλογές για ιδιωτική περιήγηση και αποκλεισμό των cookies τρίτων μερών, τα οποία μπορούν να βοηθήσουν στην προστασία του ιστορικού περιήγησης και της διαδικτυακής μας δραστηριότητας από την παρακολούθηση από διαφημιστές και άλλες ανεξάρτητες εταιρείες. Παρόλο που οι ρυθμίσεις απορρήτου μπορεί να είναι χρήσιμες, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι δεν είναι αλάνθαστες και εξακολουθεί να είναι σημαντικό να είμαστε προσεκτικοί σχετικά με τις πληροφορίες που μοιραζόμαστε στο διαδίκτυο.

Παρακάτω μπορείτε να δείτε πώς μπορείτε να αποκτήσετε πρόσβαση και να διαχειριστείτε τις ρυθμίσεις απορρήτου στις δημοφιλείς πλατφόρμες:

Cookies

Τα cookies είναι ένα από τα πιο αναπόφευκτα μέρη του διαδικτύου. Όλοι τα βλέπουμε πολλές φορές την ημέρα, αλλά δεν γνωρίζουμε όλοι τι είναι και ποιος είναι ο σκοπός τους.

Τα cookies είναι μικρά αρχεία που αποστέλλονται στο πρόγραμμα περιήγησής σας από τους ιστότοπους που επισκέπτεστε. Τα αρχεία αυτά εντοπίζουν και παρακολουθούν τους ιστότοπους που επισκέπτεστε και τα στοιχεία που κάνετε κλικ σε αυτές τις σελίδες (Norton, 2022). Αυτά τα cookies εξυπηρετούν διάφορους σκοπούς, όπως το να θυμούνται τα στοιχεία σύνδεσής μας, να αποθηκεύουν τις προτιμήσεις μας και να παρακολουθούν την online δραστηριότητά μας.

Τα ηλεκτρονικά καταστήματα τα χρησιμοποιούν για να θυμούνται τις προτιμήσεις των πελατών τους και να διαχειρίζονται το καλάθι αγορών τους. Εμμέσως τα χρησιμοποιούμε όταν θέλουμε η ηλεκτρονική μας συσκευή να θυμάται το όνομα χρήστη και τον κωδικό πρόσβασής μας στο e-banking.

Οι ιστότοποι χρησιμοποιούν επίσης cookies για τις ακόλουθες δραστηριότητες (Cookieyes, 2022):

Για να διατηρήσετε τις πληροφορίες πληρωμής σας ασφαλείς.
Για την εξατομίκευση του περιεχομένου που βλέπετε.
Για την παρακολούθηση του τρόπου με τον οποίο οι χρήστες αλληλεπιδρούν με τον ιστότοπο.
Για την αποθήκευση των προτιμώμενων ρυθμίσεων και θεμάτων της ιστοσελίδας σας.
Για την προβολή εξατομικευμένων διαφημίσεων.

Μπορείτε πάντα να διαγράφετε και να διαχειρίζεστε τα cookies στον προσωπικό σας υπολογιστή:

Πρέπει να επιτρέψω όλα τα cookies ή μόνο τα απαραίτητα cookies;

Ενώ τα cookies μπορεί να είναι χρήσιμα για τη βελτίωση της εμπειρίας περιήγησής μας, μπορεί επίσης να εγείρουν ανησυχίες σχετικά με την προστασία της ιδιωτικής ζωής. Ορισμένα cookies χρησιμοποιούνται για την παρακολούθηση της διαδικτυακής μας δραστηριότητας σε πολλούς ιστότοπους, επιτρέποντας στους διαφημιστές να δημιουργούν στοχευμένες διαφημίσεις με βάση τα ενδιαφέροντα και τη συμπεριφορά μας. Επιπλέον, τα cookies μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη συλλογή προσωπικών πληροφοριών, όπως η τοποθεσία μας, η διεύθυνση IP και το ιστορικό περιήγησης, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για κακόβουλους σκοπούς, όπως η κλοπή ταυτότητας και η απάτη. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τους τύπους των cookies που χρησιμοποιούν οι ιστότοποι και να προσαρμόζουμε τις ρυθμίσεις απορρήτου μας ανάλογα.

Γενικότερα, τα “βασικά” cookies τοποθετούνται αυτόματα στον υπολογιστή ή τη συσκευή σας όταν αποκτάτε πρόσβαση σε έναν ιστότοπο ή εκτελείτε ορισμένες ενέργειες σε έναν ιστότοπο. Τα “μη ουσιώδη” cookies και άλλες τεχνολογίες τοποθετούνται στον υπολογιστή ή τη συσκευή σας μόνο εάν έχετε συναινέσει σε αυτό.

Τα βασικά cookies χρησιμοποιούνται είτε αποκλειστικά για τη διαδικτυακή μετάδοση των δεδομένων είτε είναι απολύτως απαραίτητα για τη λειτουργία ενός ιστότοπου, δηλαδή για την παροχή μιας διαδικτυακής υπηρεσίας που έχετε ζητήσει. Ορισμένα παραδείγματα βασικών cookies περιλαμβάνουν τα cookies σύνδεσης, τα οποία διαρκούν για όσο χρονικό διάστημα διατηρείτε ανοιχτό το πρόγραμμα περιήγησής σας, ενώ τα μόνιμα cookies λήγουν σε μια καθορισμένη χρονική στιγμή ή εάν τα διαγράψετε χειροκίνητα από το πρόγραμμα περιήγησής σας.

Ορισμένα παραδείγματα μη απαραίτητων cookies περιλαμβάνουν cookies που αφήνουν τα εργαλεία ανάλυσης, όπως το Google Analytics, ανιχνευτές διαφήμισης, όπως το Facebook Pixel, και cookies που αφήνουν τυχόν widgets τρίτων ή ενσωματωμένο περιεχόμενο.

Τέλος, υπάρχουν τα cookies πρώτου συμβαλλόμενου μέρους (τα οποία τοποθετούνται στη συσκευή σας από τον τομέα του ιστότοπου) και τα cookies τρίτου συμβαλλόμενου μέρους (τα οποία τοποθετούνται στη συσκευή σας από τους τομείς ιστότοπων τρίτων).

Τα cookies τρίτου συμβαλλόμενου μέρους επιτρέπουν την παρακολούθηση διαφημίσεων με βάση τα cookies, η οποία έχει εξελιχθεί με τα χρόνια και έχει προκαλέσει πολλές διαφωνίες. Ξεκίνησε με απλές λειτουργίες, όπως η καταμέτρηση και οι εντυπώσεις και ο περιορισμός των αναδυόμενων παραθύρων, και εξελίχθηκε στην παρακολούθηση του προφίλ του χρήστη/των προτιμήσεων του ιστότοπου.

Ένα συγκεκριμένο παράδειγμα cookie τρίτου συμβαλλόμενου μέρους είναι το Pixel του Facebook. Το Facebook Pixel είναι ένας κώδικας που τοποθετείται σε έναν ιστότοπο και επιτρέπει στο Facebook να παρακολουθεί τη συμπεριφορά των χρηστών σε αυτόν τον ιστότοπο, συμπεριλαμβανομένων των σελίδων που επισκέπτονται, των προϊόντων που προβάλλονται και των ενεργειών που πραγματοποιούνται (όπως η πραγματοποίηση μιας αγοράς ή η συμπλήρωση μιας φόρμας). Αυτές οι πληροφορίες μπορούν στη συνέχεια να χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία στοχευμένων διαφημίσεων στο Facebook με βάση τα ενδιαφέροντα και τη συμπεριφορά του χρήστη. Ενώ το Facebook Pixel μπορεί να είναι χρήσιμο για τις επιχειρήσεις που επιθυμούν να διαφημιστούν σε συγκεκριμένα κοινά, μπορεί επίσης να εγείρει ανησυχίες σχετικά με την προστασία της ιδιωτικής ζωής, καθώς επιτρέπει στο Facebook να συλλέγει δεδομένα σχετικά με τη συμπεριφορά περιήγησης των χρηστών εκτός της πλατφόρμας του Facebook. Ορισμένα προγράμματα περιήγησης ιστού προσφέρουν πλέον επιλογές για τον αποκλεισμό του Facebook Pixel και άλλων κωδικών εντοπισμού τρίτων, οι οποίες μπορούν να βοηθήσουν στην προστασία της ιδιωτικής ζωής των χρηστών και να αποτρέψουν την παρακολούθηση της διαδικτυακής δραστηριότητάς τους από το Facebook και άλλες τρίτες εταιρείες.

Εκτός από την παρακολούθηση διαφημίσεων μέσω cookies, υπάρχει και ένα άλλο σενάριο όπου μπορεί να μην θέλετε να αποδεχτείτε cookies (ή να αποδεχτείτε μόνο τα απαραίτητα cookies) – οι μη κρυπτογραφημένοι ιστότοποι. Όταν βρίσκεστε σε έναν ιστότοπο όπου το εικονίδιο κλειδαριάς αριστερά από τη διεύθυνση του ιστότοπου δεν είναι κλειδωμένο – αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει ασφάλεια για την προστασία των δεδομένων σας και αυτή η μη ασφαλής πρόσβαση θα μπορούσε να επιτρέψει σε τρίτους, όπως οι χάκερς, να κλέψουν cookies από το πρόγραμμα περιήγησής σας, αφήνοντάς σας πιο ευάλωτους σε εγκληματικές ενέργειες στον κυβερνοχώρο, όπως η κλοπή ταυτότητας. Σε γενικές γραμμές, όταν πρόκειται για τη χρήση προσωπικών πληροφοριών – την κοινή χρήση ιδιωτικών δεδομένων, όπως τραπεζικές πληροφορίες ή οποιαδήποτε μορφή προσωπικής ταυτοποίησης (γνωστή και ως PII – Personal Identifiable Information), θα πρέπει να απορρίψετε τη χρήση των cookies για να είστε ασφαλείς.